Η ανάγκη για αποδοχή χαρακτηρίζει το ανθρώπινο είδος, που έχει μάθει να ζει μέσα σε ομάδες και να αποζητά τον σεβασμό από τους άλλους. Η συνεργατικότητα, η αμοιβαιότητα και η αγάπη, ως κοντινές έννοιες της αποδοχής, λειτουργούν συνεκτικά κι εξασφαλίζουν την προσαρμοστικότητα και την επιβίωση των συστημάτων. Μα, όλοι ίδιοι σημαίνει όλοι ευτυχισμένοι; Μήπως η εξέλιξη απαιτεί τη διαφορετικότητα; Την απάντηση θα τη βρούμε- ευτυχώς γιατί αλλιώς η ζωή μας θα ήταν πολύ βαρετή!- κοντά στο ναι...Όταν οι άνθρωποι κρατούν ο καθένας τη μοναδικότητά του, δείχνουν κι αγαπούν τον πραγματικό τους εαυτό με τα λάθη και τις αδυναμίες του, σέβονται αντίστοιχα τον διπλανό τους, τότε αναδύεται στις σχέσεις μία υπέροχη γνησιότητα που μας πάει ένα βήμα κοντύτερα στην ευτυχία.
Τα πράγματα όμως στην καθημερινή ζωή δεν κινούνται πάντοτε τόσο αρμονικά... Πόσες φορές δεν νιώσαμε όλοι μας κάποια στιγμή (με την εφηβεία να είναι μία περίοδος γεμάτη από τέτοιες στιγμές) ότι θέλουμε να είμαστε αρεστοί; Ότι μας νοιάζει πιο πολύ πώς θα φανούμε, παρά πώς πραγματικά είμαστε; Ότι απαρνιόμαστε κάθετι δικό μας για να γίνουμε όπως μας θέλουν οι άλλοι; Είναι υγιές και εύλογο να προσαρμόζουμε κάθε φορά τη συμπεριφορά μας ανάλογα με το πλαίσιο, αλλά είναι πρόβλημα όταν υπερ-προσαρμοζόμαστε εώς του σημείου κάποιες φορές να ξεχνούμε ποιοι πραγματικά είμαστε. Η μεγάλη ανάγκη μας να αφομοιωθούμε με τις επιθυμίες των άλλων, υπερβαίνει τον εαυτό μας κι έτσι φτιάχνουμε ένα εντυπωσιακό βεστιάριο για κάθε περίσταση. Ανασύρουμε, λοιπόν, την ανάλογη μάσκα κάθε φορά που θα βρεθούμε με τους γονείς, την παρέα, τους συναδέλφους ή τον σύντροφο. Και αλλοιώνεται τόσο πολύ το αληθινό, μοναδικά αξιόλογο πρόσωπο μας, που γίνεται ένας ξένος πια για εμάς.
Στην καθημερινότητα γινόμαστε σαν ένα ανεμοδούρι, που κινείτε κατά πώς πάει ο άνεμος. Λέμε αυτό που θέλουν οι άλλοι να ακούσουν, δεν εκφράζουμε ποτέ μία ενδεχόμενη διαφωνία μας, θέτουμε πάντα σε προτεραιότητα τις επιθυμίες του άλλου, δεν δίνουμε στον εαυτό μας το δικαίωμα να κάνει τις δικές του επιλογές, όταν αυτές έρχονται σε αντίθεση με τις προτιμήσεις ενός σημαντικού άλλου για εμάς προσώπου, ανταποκρινόμαστε πλήρως σε ό,τι προσδοκά ο άλλος από εμάς, κυνηγούμε τον έπαινο. Εν ολίγοις, υπάρχουμε σε απόλυτη συνάρτηση με τους άλλους. Τότε οι σχέσεις μας δηλητηριάζονται και εγκλωβιζόμαστε σε αρνητικές σκέψεις υπερανάλυσης όσων μας συμβαίνουν, καταφέρνοντας να διαστρεβλώνουμε συνεχώς την πραγματικότητα και την εικόνα για τον εαυτό μας. ''Δεν με χαιρέτησε, άρα δεν αξίζω την προσοχή κανενός'', '' Με κοίταξε κάπως, σίγουρα κάτι κακό έκανα'', ''Δεν με προσκάλεσε στη συνάντηση, δεν είμαι σημαντικός'', ''Με απέφυγε, προκαλώ στους άλλους απέχθεια''... Πόσο εγωκεντρικές (!), ενοχικές σκέψεις, αν σκεφτεί κανείς ότι οι άλλοι και η δική τους ευθύνη και συμμετοχή σε αυτές τις σκέψεις απουσιάζει πλήρως.
Όσοι βρίσκουν τον εαυτό τους κάπου στις παραπάνω γραμμές, μπαίνουν συχνά σε έναν αγώνα δρόμου χωρίς τέλος, για να ικανοποιήσουν τους άλλους, κρατώντας για αυτούς στο τέλος την αίσθηση του ανικανοποίητου. Άριστοι μαθητές, επιτυχημένοι καριερίστες, πολύ καλά παιδιά για τους γονείς. Όλοι έχουν μία καλή κουβέντα να πουν για εσένα, μα εσύ στο τέλος μένεις με μία πίκρα ότι δεν κατάφερες όσα έπρεπε, όπως έπρεπε, στον χρόνο που θα έπρεπε κ.ο.κ.. Και όταν αναζητήσουν την πηγή αυτής της ανεξάντλητης αυτό-αυστηρότητας στους ίδιους και στις ελλείψεις τους, γελιούνται ότι προσπαθώντας περισσότερο θα τα καταφέρουν: ''Θα γίνω καλύτερος, θα ικανοποιήσω τους άλλους κι έτσι θα νιώσω επιτέλους ότι αξίζω.''. Όχι δεν είναι κόλακες, καυχησιάρηδες, υπέρμετρα φιλόδοξοι. Είναι άνθρωποι που δεν γεύτηκαν την απόλυτη αγάπη, που δεν τους χαρίστηκε ο σεβασμός που όλοι αξίζουν, που μια ζωή παλεύουν να πείσουν τον εαυτό τους ότι αξίζουν, αλλά κάτι μέσα τους φωνάζει ότι υπολείπονται! Κι έτσι η πανανθρώπινη ανάγκη για αγάπη κι αποδοχή βρίσκει έναν -στρεβλό- τρόπο να ικανοποιηθεί: ''θα γίνω ο τέλειος, υπερδοτικός για εσένα -φίλος, σύζυγος, γιος, κόρη, γονιός, υπάλληλος- ώστε να μπορώ να χαίρω εκτίμησης και σεβασμού στη σχέση μας''. Αλλά όσα κι αν κάνουν ποτέ δεν θα νιώσουν αρκετοί, εάν δεν σπάσει ο σχεσιακός φαύλος κύκλος, μέσα στον οποίο νιώθουν λίγοι κι έτσι βλέπουν ως μόνη επιλογή να πάρουν -με όλα τα εύσημα- τον ρόλο του ήρωα.
Τί χρειάζεται λοιπόν για να μη με νοιάζει τόσο το πώς φαίνομαι;
O τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο μας, διαμορφώνεται μέσα από μία αλληλεπιδραστική, συνεχώς εξελισσόμενη και πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία, την οποία, στην αρχική και ίσως πιο δυναμική μορφή της, μπορούμε να τη βρούμε στα παιδικά μας χρόνια. Με την ψυχοθεραπευτική διαδικασία, και όχι μόνο, αναδύονται κομμάτια της ιστορίας μας που τροφοδότησαν αυτή την εικόνα για εμάς και την διακαή ανάγκη μας να είμαστε αρεστοί. Αυτό ίσως να σημαίνει ότι υπήρξαμε σε σχεσιακά μοτίβα με τους γονείς μας, τα οποία με κάποιο -όχι απόλυτα ενσυνείδητο- τρόπο, μας έκαναν να αισθανόμαστε ότι λαμβάναμε την αγάπη και την τρυφερότητα υπό προϋποθέσεις. Να νιώθουμε ότι αντί της άνευ όρων αποδοχής υπήρχε η επιβολή υπερβολικών, ανεκπλήρωτων στόχων ή ότι η συναισθηματική απομάκρυνση ήταν η τιμωρητική επίπτωση στην απειθαρχία μας. Και γενικότερα, ίσως να έχουμε την αίσθηση ότι στις πρώιμες, σημαντικές σχέσεις μας δεν αξίζαμε να λάβουμε την προσοχή, τη φροντίδα και την αγάπη του άλλου όταν δεν ανταποκρινόμασταν στις προσδοκίες του.
Έτσι με τον καιρό, και εφόσον οι σχέσεις που στην πορεία της ζωής δημιουργούμε και με άλλους ανθρώπους έχουν παρόμοια σύσταση (το οποίο είναι πολύ πιθανό αλλά όχι απαραίτητο), το άγχος της αποδοχής και της ανασφάλειας κατακλύζει τον αξιόλογο και σημαντικό άνθρωπο που όλοι κρύβουμε μέσα μας, και τα ψυχοσωματικά, η κατάθλιψη κι οι φοβίες δεν αργούν να φανούν.
Η αλλαγή μπορεί να επέλθει όταν είμαστε έτοιμοι να ψηλαφίσουμε αυτές τις σχέσεις, όχι με πρόθεση να τις κατακρίνουμε ή απαραίτητα να τις συγχωρήσουμε αλλά με στόχο να τις κατανοήσουμε. Και τότε ο θεραπευτής, σε μία θεραπευτική σχέση αλληλοσεβασμού κι αποδοχής, με τις ερωτήσεις του θα φωτίσει νέους δρόμους κι επιλογές, δίνοντας στον θεραπευόμενο την ελευθερία να επιλέξει σε ποιους θέλει να περπατήσει. Έτσι θα δοκιμάσει και θα ανακαλύψει ο ίδιος νέους τρόπους να αγαπάει και να αγαπιέται. Τρόπους που θα του επιτρέπουν να μην επικεντρώνεται σε ό,τι του λείπει -διότι σίγουρα από όλους κάτι λείπει- αλλά σε ό,τι διαθέτει ήδη κι η ζωή απλά τον έκανε να ξεχάσει. Αυτό σημαίνει ότι θα κάνει ίσως μία στροφή στις σχέσεις του, επιδιώκοντας και αναζητώντας σχέσεις με σεβασμό, κατανόηση κι αγάπη που δεν θα ζητούν ως αντάλλαγμα να θυσιάσει τον εαυτό του και τα θέλω του για να υπάρχει μέσα σε αυτές. Σχέσεις που δεν θα απαιτούν να είναι ο τέλειος ή ο βολικός.
Τα tips, που θα μπορούσαν να αναφερθούν, δεν θα μας πάνε μακριά αν δεν δια-θέσουμε τον εαυτό μας σε μία διαδικασία ενδοσκόπησης, όπου οι μάσκες δεν θα έχουν πια κανένα νόημα. Κοντά στο αληθινό μας πρόσωπο που, πάντα και για όλους, είναι ομορφότερο από όλες τις μάσκες του κόσμου. Ίσως όμως απογοητευτούμε αν αναλογιστούμε ότι δεν θα αρέσει σε όλους αυτό που αντικρύζουμε, μα θα το έχουμε πρωτύτερα εμείς οι ίδιοι τόσο αγαπήσει που η απογοήτευση αυτή θα μοιάζει τόσο μικρή κι ασήμαντη. Γιατί θα έχουμε χαρίσει στον εαυτό μας την πιο όμορφη εκδοχή του. Μια μορφή που δεν θα της λείπουν τα ψεγάδια, αλλά αυτά ακριβώς θα είναι που την ομορφαίνουν και την ξεχωρίζουν από την βαρετή ομοιογένεια. Τότε θα έχουμε πιάσει το νήμα της Αριάδνης που θα μας οδηγήσει στη λύση και σε μία νέα στάση ζωής, εκεί όπου η αγάπη για την τρωτότητά μας θα είναι η κυρίαρχη κι ευτυχέστερη επιλογή.
Comments