Συγχωρώ σημαίνει συν-χωρώ. Δηλαδή 'μαζεύομαι' , κάνω λίγο χώρο για να χωρέσουμε κι οι δυο. Όταν αυτό ιδανικά συμβαίνει κι απ' τις δύο πλευρές, τα πράγματα είναι εύκολα.
Συχνά όμως στη ζωή αισθανόμαστε ότι στις σχέσεις μας λαμβάνουμε κυρίως τη θέση αυτού που υπο-χωρεί. Αυτού που έχει μάθει να παραχωρεί στους άλλους και στις επιθυμίες τους τόσο πολύ χώρο που τελικώς ο ίδιος μοιάζει να πρέπει πάντα να συμβιβάζεται με όσο χώρο περισσεύει. Πολλές φορές οι σχεσιακές αλληλεπιδράσεις σε κάποιες οικογένειες είναι έτσι δομημένες ώστε η θέση του ¨βολικού¨ να καταλαμβάνεται από ένα μέλος. Έτσι προκύπτει ο βολικός γιος, η καλή κόρη, η υποχωρητική σύζυγος, η μητέρα που γίνεται θυσία για όλους και άλλοι παρόμοιοι ρόλοι. Το βασικό κοινό χαρακτηριστικό που μοιράζονται όλοι αυτοί, είναι η προτεραιότητα στους άλλους. Άνθρωποι που το νόημα της ζωής τους εστιάζεται στην ικανοποίηση των αναγκών κι επιθυμιών των άλλων, και στον ταυτόχρονο περιορισμό των δικών τους.
Μα γιατί κάποιοι 'τιμωρούν' τον εαυτό τους, υποτιμώντας συνεχώς τις προσωπικές τους ανάγκες; Απορούμε συχνά, συναντώντας στον κοινωνικό μας περίγυρο την κόρη ή τον γιο που θυσίασε την προσωπική του ζωή, άφησε πίσω του έρωτα και σπουδές, για να φροντίζει τους γονείς μέχρι να τους χωρίσει το αδιάβλητο, εκ φύσεως τέλος, ακόμα κι αν υπάρχουν και άλλα αδέλφια στην οικογένεια που θα μπορούσαν εξίσου να συνδράμουν. Μοιάζει σαν, από πολύ νωρίς, σε αυτές τις οικογένειες να έχει άρρητα και ασυνείδητα οριστεί ο τρόπος που κάθε μέλος αγαπιέται, αγαπάει και άρα υπάρχει. Έτσι για παράδειγμα οι καταλαμβάνοντες τη θέση του 'βολικού', που συχνά χρίζονται και ως 'ήρωες' της οικογένειας, έχουν μάθει ότι δικαιούνται την αγάπη και την εκτίμηση των σημαντικών, για αυτούς, άλλων (όπως των γονιών) όταν τους υπηρετούν. Όταν τακτοποιούν τις υποθέσεις και τα θέματα τους, γεγονός που αναγκαστικά περιορίζει τον χρόνο και τον χώρο που απομένει για τους ίδιους. Έτσι η ταυτότητα αυτών των ανθρώπων, που δυσκολεύονται να πουν το 'όχι' φοβούμενοι την απόρριψη, ορίζεται και αποκρυσταλλώνεται με αυτήν την ιδιαίτερη μορφή δοτικότητας. Υπάρχουν διάφορες απόψεις για τα 'κριτήρια ανίχνευσης' του μέλους που θα λάβει αυτόν τον ρόλο (όπως η σειρά γέννησης των παιδιών, το φύλο τους κ.α.), αλλά η μοναδικότητα της ιστορίας και της σχεσιακής δυναμικής κάθε οικογένειας, που διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες -τόσο εσωτερικούς (ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά) όσο και εξωτερικούς (ιστορικές και χρονικές συγκυρίες, τυχαία γεγονότα)- μοιάζει να σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με αυτά.
Τα γραφεία των ψυχολόγων συχνά γεμίζουν με γκρίζες μνήμες των ανθρώπων που γενναία περιγράφουν ανάλογες εμπειρίες, ενθυμούμενοι όλες εκείνες τις στιγμές που ο χώρος που τους δινόταν από τους αγαπημένους τους ήταν ασφυκτικά μικρός. Ίσα να χωρούν. Χωρίς να μπορούν ποτέ να νιώσουν άνετα. Κι ο πόνος κάνει συχνά τη συγχώρεση να μοιάζει δύσκολη κι οδυνηρή. Σαν μια ακόμη άδικη υποχώρηση που 'φουντώνει' τον θυμό. Θυμός που στέκονταν χρόνια καταπιεσμένος μέσα τους, με εξαιρέσεις κάποιες προσπάθειες αποσυμπίεσης του από τον ίδιο τον οργανισμό, που δεν άντεχε πια κι έβρισκε κατά καιρούς λανθάνουσες διεξόδους για να εκφραστεί, όπως κρίσεις άγχους, πανικού, εξανθήματα, πονοκεφάλους.
Η σύνδεση, σε ένα πλαίσιο ασφάλειας και σεβασμού, που αναπτύσσεται με έναν ειδικό ψυχικής υγείας δίνει στην συγχώρεση ένα νέο νόημα. Αναπτύσσονται συζητήσεις και βιώνονται αρνητικά συναισθήματα που επιτρέπουν την επανανοηματοδότηση της συγχώρεσης. Κι όταν το θεραπευτικό πλαίσιο δώσει χώρο στον ασθενή να βιώσει τον εαυτό του ως κάτι άλλο, ως κάποιον που δικαιούται να μην υπάρχει μόνο ως βολικός, η αρχή θα έχει γίνει. Και όταν ο ασθενής επιτρέψει στον εαυτό του να βιώσει τα αρνητικά συναισθήματα που για καιρό απωθούσε (θυμό, θλίψη, απογοήτευση, αγανάκτηση, καταπίεση) χωρίς να 'αυτό-μαστιγώνεται', τότε το Συγχωρώ δεν θα σημαίνει Ξεχνώ (θα γελιόμασταν εξάλλου αν νομίσαμε πως μπορούμε να νικήσουμε τη δριμύτητα της μνήμης). Τότε, το συν-χωρώ θα γίνει κατανοώ. Θα γίνει, προσπαθώ να καταλάβω πώς συνέβησαν τα πράγματα και ένας δικός μου άνθρωπος με πλήγωσε τόσο, τις περισσότερες φορές, χωρίς να το καταλαβαίνει ή να το θέλει. Ποιες δικές του αδυναμίες, ανάγκες και φόβους κάλυπτε. Πώς και εγώ συμμετείχα σε αυτόν τον φαύλο κύκλο που με ήθελε να υπάρχω ως υποτιμημένος. Πώς οι υπόλοιποι συμφώνησαν σιωπηρά σε όλο αυτό. Πώς οι μύθοι της οικογένειας και της κοινωνίας το ενίσχυσαν. Ποια δευτερογενή οφέλη μπορεί να ευνοούσαν τη διατήρηση μου σε αυτή τη θέση (όπως το κύρος και η εκτίμηση που απολαμβάνει ο 'ήρωας' που αυτοθυσιάζεται). Η ευόδωση των παραπάνω στοχασμών, και των αποκρίσεων που θα προκύψουν από αυτούς, θα βοηθήσουν ώστε να δώσει ο άνθρωπος αυτός έναν χώρο διαφορετικό στους άλλους γύρω του. Αυτόν που δικαιούνται. Έναν χώρο όμως που σε καμία περίπτωση πια δεν θα έχει τη δύναμη να περιορίζει τον δικό του.
Είναι αλήθεια πως όταν έχουμε 'στριμωχτεί' σε δύσκολες θέσεις, μετά μοιάζει πολύ δύσκολο να 'βολευτούμε', ακόμα κι αν η ζωή στην πορεία της μας χαρίσει τις πιο άνετες πολυθρόνες.
Αλλά όταν γεμίζουμε το παρόν μας με χρώματα, γνήσια συναισθήματα και όμορφες σχέσεις σεβασμού θα νιώσουμε άνετα να συν-χωρέσουμε (με) όσους μας πλήγωσαν.
Έτσι, δεν αλλάζουμε ίσως εκείνο το γκρίζο της πρότερης δύσκολης θέσης μας, ΑΛΛΑ σίγουρα μπορούμε πια να αλλάξουμε τον τρόπο που το βλέπουμε και άρα τον τρόπο που μας επηρεάζει.
Γιατί και μπορούμε και δικαιούμαστε όλοι να χαρίζουμε στον εαυτό μας τη θέση που ονειρευόμασταν παιδιά.
Comments