Το ζήτημα της αυτονομίας αποτελεί ένα πανανθρώπινο διακύβευμα, με το οποίο συχνά οι οικογένειες καλούνται να συνδιαλλαγούν. Ένα φαινόμενο που νοηματοδοτείται ως εξέλιξη και υγεία για τους έμβιους οργανισμούς, ακόμα και ως επιβίωση με μία πιο δαρβινική οπτική. Η περιήγηση σε αυτό το άρθρο, στο οποίο διερευνώνται προβληματισμοί και αναρωτήσεις, δεν προσφέρει καθοδήγηση -δεν θα μπορούσε να ΄ναι κι αλλιώς εξ΄ ορισμού για το συγκεκριμένο θέμα - αλλά ευελπιστεί στη δημιουργία ενός αυτόνομου προβληματισμού του αναγνώστη.
Το βέλος του χρόνου με δριμύτητα διαπερνά τις ζωές μας και μοιάζει τόσο σύντομο όταν τα παιδιά της οικογένειας διεκδικήσουν για πρώτη φορά την αυτονόμηση! Στην εφηβεία τα νερά ταράζονται και ο/η νεαρός/η διεκδικεί να δημιουργήσει το δικό του υπαρξιακό στίγμα. Αναζητά και διεκδικεί τις δικές του επιλογές. Η οικογένεια ζει μια κρίση, μετά την οποία αποκρυσταλλώνεται στη νέα της δομή και τα μέλη ξανα-συστήνονται με νέες ταυτότητες. Όμως κάθε οικογένεια κουβαλά τη μοναδικότητά της και βγαίνει από αυτές τις διεργασίες με ποικίλους τρόπους.
Συχνά ακούμε για τις πολύ δεμένες οικογένειες και ίσως ανήκουμε κι εμείς σε μία τέτοια. Θα ήταν αστοχία οποιαδήποτε επίκριση αυτής της αλληλεγγύης που επιδιώκει μία ταυτότητα κι ασφάλεια. Η θετική απόχρωση όμως παύει να υφίσταται όταν αυτό το δέσιμο γίνεται τόσο σφιχτό που δυσκολεύει τα μέλη ν΄ ανασάνουν. Όταν από δεμένοι γινόμαστε δέσμιοι. Αγγίζοντας κάποιες μόνο διαστάσεις του πολύπλευρου ζητήματος, θα αναρωτιόμασταν γιατί κόρες και γιοι, αν και ενήλικες ζουν στο πατρικό σπίτι με τους γονείς. Γιατί, ενώ είχαν ευκαιρίες για επαγγελματική εξέλιξη, τις κλότσησαν κι έμειναν στάσιμοι; Γιατί δεν έφτιαξαν μία δική τους οικογένεια αλλά παρέμειναν σε αυτήν που τους χάρισαν οι γεννήτορές τους; Γιατί κρύφτηκαν μέσα στην -ομολογουμένως υπέρμετρα ελκυστική- αγκαλιά της μάνας και του πατέρα; Πώς και ενώ ήταν τόσο καλός/η μαθητής/τρια δεν πέρασε στις πανελλήνιες; Πολλά τα γιατί αλλά προσανατολισμένα σε λανθασμένη, μονόδρομη κατεύθυνση. Αν επιδιώκουμε μία ολοκληρωμένη προσέγγιση του ζητήματος της αυτονομίας η οπτική μας θα πρέπει να κινηθεί κυκλικά. Γιατί αυτός ο γονιός έχει την ανάγκη να υπάρχει ως αδιάσπαστη ενότητα με το παιδί του; Γιατί χρειάζεται να το φροντίζει ακόμα κι όταν γνωρίζει πως αυτό δεν το χρειάζεται πια; Γιατί επιζητά τον έλεγχο της ζωής του πολυαγαπημένου του παιδιού;
Αναζητώντας τις απαντήσεις μονοδιάστατα στα ατομικά χαρακτηριστικά των προσώπων που σαμποτάρουν την προσπάθεια αυτονόμησης, σύντομα καταλήγουμε στην απογοήτευση που διαδέχεται και το ανούσιο ερώτημα με τη σειρά γέννησης του αυγού ή της κότας. Φταίει ο γονιός που δεν αφήνει το παιδί ελεύθερο ή φταίει το παιδί που βολεύεται; Τα ίδια τα μέλη της οικογένειας, σε μία προσπάθειά τους να εκλογικεύσουν το παράδοξο της προσκόλλησής, απομακρύνονται από την πραγματική αιτία και περιγράφουν άλλες αποπροσανατολιστικές αιτιολογήσεις, οι οποίες διόλου δεν υποτιμούνται για την επίδραση που μπορεί να έχουν ως ένα βαθμό. Η οικονομική κρίση, η ατυχία του παιδιού να βρει σύντροφο, η αναπηρία/ασθένεια γονιού/παιδιού και άλλα. Ως αποφυάδα των αντιδράσεων αυτών συχνά προβάλλεται και η ''ψευδο-αυτονομία", η ψευδαίσθηση ότι ο ενήλικας χαίρει ανεξαρτησίας ενώ είναι απόλυτα εξαρτημένος.
Την απάντηση θα ήταν ίσως ορθό να την αναζητήσουμε στους νοσηρούς διαδραστικούς κύκλους της οικογένειας που συντηρούν έναν κανόνα λειτουργίας που περιορίζει. Στις σχέσεις στην οικογένεια που έχουν διαμορφωθεί έτσι ώστε η αυτονόμηση να θεωρείται κίνδυνος και η απόλυτη εγγύτητα η εγγύηση για την επιβίωση της οικογένειας. Τί να έχει συμβεί όμως με αυτούς τους γονείς; Γιατί παραχωρούν στη σχέση αυτή τη δικαιοδοσία που θα είχαν να ζήσουν και οι ίδιοι όπως θέλουν τη δική τους ζωή; Ποιο συναισθηματικό κενό καλύπτει η στενή σχέση με το παιδί; Πώς υπήρξαν οι ίδιοι ως παιδιά; Με τί έχουν συνδέσει την αυτονομία; Μήπως η ζωή τους έπεισε πως η απομάκρυνση των ανθρώπων (ακόμα και όταν αυτοί θέλουν απλά να αυτονομηθούν) σήμαινε για αυτούς αποκοπή των σχέσεων; Παρόμοια θα αναρωτιόμασταν και για τον ενήλικα γιο/κόρη που υποθηκεύει τη ζωή και τα όνειρά του. Που οι φόβοι κάθισαν μέσα του, έγιναν βαρίδια και τον κρατούν στην οικογενειακή εστία, να θυσιάζει εκεί το εν δυνάμει αυτόνομο, ευτυχές μέλλον του. Και ο αέναος κύκλος, της αόρατης, διαγενεακής αφοσίωσης στην συναισθηματική εξάρτηση, συνεχίζει και γίνεται ανάγκη και συνήθεια.
Συχνά κάποια συμπτώματα κάνουν την εμφάνισή τους -άγχος, φοβίες, κατάθλιψη- για να δηλώσουν την παρακώλυση της εξέλιξης των μελών της οικογένειας. Και τότε, πιθανώς και στο γραφείο ενός ψυχολόγου, τα άρρητα γίνονται ρητά. Οι άνθρωποι αυτονομούνται από το τραύμα του παρελθόντος, του παρόντος και του υποθηκευμένου μέλλοντος χαρίζοντας στους εαυτούς τους μία άλλη ελευθερία κινήσεων απαλλαγμένη από ενοχές.
Comentários